Class 6 Exam  >  Class 6 Notes  >  Hindi for Class 6  >  NCERT Textbook: मातृभूमि

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi for Class 6 PDF Download

Download, print and study this document offline
Please wait while the PDF view is loading
 Page 1


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ???? ???? 
  ????? ? ??????? ???,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ???? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Reprint 2025-26
Page 2


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ???? ???? 
  ????? ? ??????? ???,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ???? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Reprint 2025-26
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ?? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ????, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
Reprint 2025-26
Page 3


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ???? ???? 
  ????? ? ??????? ???,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ???? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Reprint 2025-26
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ?? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ????, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
Reprint 2025-26
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ??? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ??????? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ? ? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ???? ? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ???? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ???? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ???????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ?? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ????? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ??? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ?????? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ???? ?????? ? ? ??? ? ???? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ? ? ????? ??  
??? ?? ? ???? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
Reprint 2025-26
Page 4


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ???? ???? 
  ????? ? ??????? ???,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ???? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Reprint 2025-26
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ?? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ????, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
Reprint 2025-26
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ??? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ??????? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ? ? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ???? ? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ???? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ???? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ???????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ?? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ????? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ??? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ?????? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ???? ?????? ? ? ??? ? ???? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ? ? ????? ??  
??? ?? ? ???? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
Reprint 2025-26
 ????? ???? ?????
??? ??? ?? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? ? ?? ???? ??? ? ???? ??? ?? ?? ? ???? ????? ?? ????? ??? ? 
??? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ?? ??????? ??? ? ??? ?? ???????, ?
?????? ?? ???? ???????? ?? 
?????? ?? ???? ????  
???? ???? ?? ?
??? ? ??  
1. ??????
2. ???????
3. ??? ???
4. ??
?? ? 5. ?
???-?????
6. ??????
7. ?? ?? ? ??
8. ????
9. ????
10. ???? ? ???? 1. ?? ??? ????? ???? ????, ????? ? ??? ? ? ???? ?????
2. ????? ?? ? ? ???? ?????? ???
3. ?? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ???? 
4. ??? ?? ?? ??? ?? ???? ??? ????, ?
????
5. ?? ? ????
???? ?? ?? ???, ?? ???? ? ? ???? ?  
6. ?????? ?? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ???? ???? 
???
??? ? ????? 
7. ?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ‘?? ???? ??
?? ???? ????’, 
????? ?? ????? ? -????? ?? ?
????? ??? ?? ????? ??? ??? ?? ? 
? ? ?? ?? ?????? ? ? ? ?? ??? ?? ??
8. ??????, ?? ? ?? ? ?? ???? 
9. ??? ?? ? ???? ??????
10. ?? ??? ?? ?????? ???? ?? ? ? ?? ? ????-?????
   ?
????????? ?? ? ???? ????? ??? ?? ????? ?? ? ?
???? ???? ???? ?? ? ?? ???? ????? ???? ?? ? ???? ?? ?? ?? ????? ?????? 
???? ???? ???? ????? ??? ??? ???? ??? ? ????? ????? ??? ???? ???? ??? ???? ????? 
?? ???? ???? ? ?????? ??? ?????—
“?? ?????- ?? ??? ????, ?? ? ????- ?? ??? ?????
?? ?????? ??? ????, ?? ????? ??? ?????” 
??????
4
Chapter 1.indd   4 13/06/2024   14:37:03
Reprint 2025-26
Page 5


? ? ?? ?? ? ?????? 
???? ?
???? ??,
???? ??? ??? ?
? ?,
?? ? ??
??
? ?
? ??? ??? 
  ?
??? ??
?? ???????
  ? ????? ? ?? ? ?? ???,
  ???? ??? ?? ????,
  ?? ?? ? ?? ? ?? ????
? ? ?
???-?
??? ????,
? ? ??? ??-?
??? ????? 
? ? ????
??? ????
? ? ??? ??
??? ?????  
  ???? ???? ???? 
  ????? ? ??????? ???,
  ???? ??? ? ?? ??? ???, 
  ?? ??? ??????? ???? 
??????? ?
1
Chapter 1.indd   1 10/06/2024   11:09:02
Reprint 2025-26
???????? ??? ??? 
???? ?
?????? ??,
? ??? ??? ??? ??, 
??-?? ??????? ??? 
  ? ? ? ????
??? ????,
  ? ? ?????
??? ????? 
  ? ? ????
??? ????
  ? ? ??? ??
??? ????? 
???? ???? ?? ??
?? ?? , 
???? ???? ?? ????,
?? ?? ? ?? ?? ?
????, 
?
??? ?
???? ?????  
  ???? ?? ?? ? ????, 
  ????? ?
??? ?? ???,
  ?? ?? ??? ?????, 
  ?? ?? ???? ??????? 
? ? ?
????-?
??? ????,
? ? ?
????-?
??? ????? 
? ? ??? ??
??? ????,
? ? ????
??? ????? 
 — ??????? ????????
??????
2
Chapter 1.indd   2 10/06/2024   11:09:07
Reprint 2025-26
  ??? ?? ?????
?? ??? ?? ?? ??
??? ? ? ??? ????? ? ?? ??? ??? ?? ?? 
??????? ????? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? 
?? ???? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??? ?? ??? 
?
??? ???? ?? ???? ?? ? ?? ?? ? ??? ??????? ???? ????? ?? 
?
??? ????? ?? ?? ??? ????? ???? ????? ?? ?? ?? ???? ? ?? ?? 
?? ‘??????? ? ’? ???? ? ? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ? ??? ???? ? ??? ???? ?
? ? 
?? ? ???? ? ?????? ???— ‘? ?? ???, ? ?? ???’, ‘?? ??? ???? ????? ?? ??? 
? ??? ????’ ? ???
??? ?? ???, ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ? ?? ? ???? ????? ??? ?? ?? ? ?????? ??? ?? ????? ??? 
???? ?????? ???????
 ?? ? ? ??? ?? (?) ???? ??? ?? ????? ? ?? ?? ???? ????? ???- ?? ??? ??? ? ????? ???? ( ?) ?????—
(1) ??
?? ??????? ? ? ?? ? ??? ?? ??? ???- ?? ??? ??? ???
 ? ??? 
 ? ?????? 
 ? ?
??? 
 ? ? ?
?? ? (2) ??? ????? ??? ?? ??? ? ??? ??? ??—
 ? ???? ?? ????
?? ? ?? ?? ??? 
 ? ???? ? ? ? ??? ?????? ?? ?? ?? ?? ??? 
 ? ???? ?? ???? ? ? ?? ? ? ?????? ?? ? ????? ?? ?? ??? 
 ? ?????? ????? ?? ????? ?? ???? ???? ??? ???
(?)  ?? ???? ?????? ? ? ??? ? ???? ????? ?? ???? ????? ?? ???? ? ? ????? ??  
??? ?? ? ???? 
(1906–1988)
3
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   3 10/06/2024   11:09:08
Reprint 2025-26
 ????? ???? ?????
??? ??? ?? ????? ?? ? ???? ???? ? ?? ? ?? ???? ??? ? ???? ??? ?? ?? ? ???? ????? ?? ????? ??? ? 
??? ?????? ?? ?
??? ?? ??? ?? ??????? ??? ? ??? ?? ???????, ?
?????? ?? ???? ???????? ?? 
?????? ?? ???? ????  
???? ???? ?? ?
??? ? ??  
1. ??????
2. ???????
3. ??? ???
4. ??
?? ? 5. ?
???-?????
6. ??????
7. ?? ?? ? ??
8. ????
9. ????
10. ???? ? ???? 1. ?? ??? ????? ???? ????, ????? ? ??? ? ? ???? ?????
2. ????? ?? ? ? ???? ?????? ???
3. ?? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ???? 
4. ??? ?? ?? ??? ?? ???? ??? ????, ?
????
5. ?? ? ????
???? ?? ?? ???, ?? ???? ? ? ???? ?  
6. ?????? ?? ?? ??? ? ? ??? ????? ?? ???? ???? 
???
??? ? ????? 
7. ?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ‘?? ???? ??
?? ???? ????’, 
????? ?? ????? ? -????? ?? ?
????? ??? ?? ????? ??? ??? ?? ? 
? ? ?? ?? ?????? ? ? ? ?? ??? ?? ??
8. ??????, ?? ? ?? ? ?? ???? 
9. ??? ?? ? ???? ??????
10. ?? ??? ?? ?????? ???? ?? ? ? ?? ? ????-?????
   ?
????????? ?? ? ???? ????? ??? ?? ????? ?? ? ?
???? ???? ???? ?? ? ?? ???? ????? ???? ?? ? ???? ?? ?? ?? ????? ?????? 
???? ???? ???? ????? ??? ??? ???? ??? ? ????? ????? ??? ???? ???? ??? ???? ????? 
?? ???? ???? ? ?????? ??? ?????—
“?? ?????- ?? ??? ????, ?? ? ????- ?? ??? ?????
?? ?????? ??? ????, ?? ????? ??? ?????” 
??????
4
Chapter 1.indd   4 13/06/2024   14:37:03
Reprint 2025-26
 ???-???? ? ? ? ?? ?
(?) ??? ?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? ?? ?? ?? ????? ? ? ? ???? ??? ??? ????? ???? 
???? ? ???? ?? ??? ???? ??
1. ???? ? ??? ???? ???
2. ??-?? ??? ??????? ???
3. ???? ? ??? ?? ???? ????
4. ?? ?? ? ?? ?? ???? ? ????? ???
5. ???? ?? ????? ?? ? ?????
(?)  “? ????? ? ?? ? ?? ???         ?? ?? ? ?? ? ?? ???”
‘? ??’ ?? ???? ???? ??— ???? ?? ??????, ???, ??
??, ???, ???
‘???’ ?? ???? ???? ??— ?? ????, ???????, ??????, ? ? ???
??? ?? ? ??? ??? ????? ?? ???? ?— 
? ????-???? ??? ??? ? ?? ????
? ????? ???? ? ?? ? ?? ???
????? ? ?? ? ???
“?
??? ?? ?? ???????
? ????? ? ?? ? ?? ???”
‘????’ ?? ? ???? ‘?????’ ? ?? ? ? ?? ? ??? ??? ???-??? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? 
? ???? ? ? ?? ? ?? ?????? ?? ????? ?? ?? ?? ? ?? ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ???? 
?? ? ????? ?? ???? ?? ?? ? ???- ?? ?? ??????? ??? ??????? ???? ?? ?? ??? ? ???? ????? ???, 
????? ?? ? ??? ???? ????? ?? ???? ?? ???? ?? ?? ??? ? ? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ? ???
 ?? ???
??
?? 1 ?? ? ?
?? 2 ??? ? ? ? ?
???? ? ??? ?? ?? ???? ?????-? ???? ??? ???? ?
???? ? ??? ?? ???? 
?????? ?? ???—
5
??? ? ? ? ??
Chapter 1.indd   5 10/06/2024   11:09:09
Reprint 2025-26
Read More
30 videos|285 docs|52 tests

FAQs on NCERT Textbook: मातृभूमि - Hindi for Class 6

1. मातृभूमि क्या है?
Ans. मातृभूमि वह भूमि है जिसे हम अपनी माँ की तरह समझते हैं, जिसपर हमने जन्म लिया और जिसकी सुरक्षा और समृद्धि के लिए हम जिम्मेदार हैं।
2. मातृभूमि की सुरक्षा क्यों जरूरी है?
Ans. मातृभूमि की सुरक्षा जरूरी है क्योंकि यह हमारी संस्कृति, ऐतिहासिक विरासत और भविष्य की सुरक्षा करती है।
3. मातृभूमि के लिए हमारी जिम्मेदारियां क्या हैं?
Ans. हमारी मातृभूमि के लिए हमारी जिम्मेदारियां इसे स्वच्छ और हरित रखना, प्राकृतिक संसाधनों का संरक्षण करना और इसकी संरक्षा करना है।
4. मातृभूमि के लिए पर्यावरण संरक्षण क्यों महत्वपूर्ण है?
Ans. पर्यावरण संरक्षण मातृभूमि के लिए महत्वपूर्ण है क्योंकि यह उसकी संतुलनित परिस्थितियों को बनाए रखने में मदद करता है और उसकी सहायता करता है।
5. मातृभूमि के उत्थान के लिए हमें क्या करना चाहिए?
Ans. मातृभूमि के उत्थान के लिए हमें अपनी भूमि की सुरक्षा, पर्यावरण संरक्षण और समृद्धि के लिए सामाजिक जिम्मेदारियों का पालन करना चाहिए।
Related Searches

Viva Questions

,

Previous Year Questions with Solutions

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi for Class 6

,

practice quizzes

,

Summary

,

Semester Notes

,

shortcuts and tricks

,

study material

,

Important questions

,

past year papers

,

video lectures

,

Exam

,

Objective type Questions

,

ppt

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi for Class 6

,

Sample Paper

,

pdf

,

NCERT Textbook: मातृभूमि | Hindi for Class 6

,

mock tests for examination

,

Extra Questions

,

MCQs

,

Free

;